Belang van Prides en wereldwijde strijd voor LHBTI+ rechten

20 maart 2025

Recentelijk heeft het Hongaarse parlement een wet aangenomen die Pride-evenementen verbiedt en autoriteiten toestaat gezichtsherkenningstechnologie te gebruiken om deelnemers te identificeren en mogelijk te beboeten. Deze wet, gesteund door de rechtse populistische partij van premier Viktor Orbán, wordt door Amnesty International omschreven als een "frontale aanval" op de LHBTI+-gemeenschap.

Als Regenboogambassadeur ben ik diep verontrust over deze ontwikkeling. Het recht op vreedzame bijeenkomst en vrijheid van meningsuiting zijn hoekstenen van een democratische samenleving. Het verbieden van Pride-evenementen onder het mom van 'kinderbescherming' is een misbruik van wetgeving en een directe schending van de mensenrechten.

Wat betekent het verbod op Pride?

Het afnemen van een Pride-mars raakt direct het zelfvertrouwen en de zichtbaarheid van de LHBTI+-gemeenschap. In landen waar deze evenementen verboden worden, voelen veel LHBTI+-personen zich minder veilig en minder erkend. Pride is namelijk meer dan een feest; het is een protest, een viering van diversiteit en een krachtig statement tegen discriminatie.

Toch zien we ook een andere kant: het verbieden van Pride kan juist voor extra verzet en hernieuwd activisme zorgen. De geschiedenis leert ons dat onderdrukking vaak leidt tot sterkere tegenbewegingen. Pride begon als een protest tegen politiegeweld in de Stonewall-rellen van 1969 en heeft sindsdien wereldwijd een beweging in gang gezet. Overheden die denken dat het verbieden van Pride deze stemmen kan laten verdwijnen, komen vaak bedrogen uit.

Een wereldwijde trend van terugslag

Het verbod op de Budapest Pride is geen op zichzelf staand incident. Wereldwijd zien we een verontrustende trend waarbij verworven LHBTI+-rechten onder druk staan. In landen als Polen, Hongarije, Roemenië, Slowakije en recentelijk ook Italië zien we een groeiende politieke en maatschappelijke druk tegen LHBTI+-rechten. In Polen zijn er gemeenten die zichzelf hebben uitgeroepen tot ‘LHBTI-vrije zones’, waardoor de sociale acceptatie drastisch afneemt en discriminatie wordt genormaliseerd. In Hongarije is de vrijheid van LHBTI+-personen in de afgelopen al ingeperkt door wetgeving die het delen van LHBTI+-informatie met minderjarigen verbiedt, wat feitelijk neerkomt op censuur van onderwijs en media. In Italië heeft de nieuwe regering geprobeerd de rechten van regenbooggezinnen te ondermijnen door de erkenning van ouderschap voor homostellen te bemoeilijken.

Deze ontwikkelingen tonen aan dat verworven rechten niet vanzelfsprekend zijn. De wereldwijde tendens laat zien dat reactionaire krachten proberen om de klok terug te draaien, wat Pride des te noodzakelijker maakt en dat internationale solidariteit en beleidsreacties essentieel zijn om verworven vrijheden te beschermen.

Pride en het demonstratierecht

Pride-evenementen vallen onder het demonstratierecht, dat is vastgelegd in internationale verdragen zoals het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM) en de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens (UVRM). Deze rechten garanderen de vrijheid van vreedzame vergadering en meningsuiting. Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens heeft herhaaldelijk bepaald dat overheden een positieve verplichting hebben om demonstraties te beschermen, inclusief Pride-marsen.

Door Pride te verbieden, overtreden landen als Hongarije en Polen deze fundamentele principes en ondermijnen ze de democratie. Dit is niet alleen een aanval op de LHBTI+-gemeenschap, maar op de rechten van iedere burger.

Van demonstratie naar vrijheid van meningsuiting?

De betekenis van Pride verschilt sterk per land en maatschappelijke context. In landen waar LHBTI+-rechten nog slecht geregeld zijn, functioneert Pride vooral als een demonstratie voor gelijke rechten, terwijl in landen met sterke wettelijke bescherming het karakter kan verschuiven naar een viering en zichtbaarheid. Toch blijft Pride ook in landen waar LHBTI+-rechten goed geregeld zijn noodzakelijk. Zelfs in progressieve landen zien we dat sociale acceptatie niet gelijk oploopt met juridische bescherming. LHBTI+-personen durven niet overal hand in hand te lopen en acceptatie verschilt per regio en sociale klasse. Daarnaast is het naïef om te denken dat verworven rechten altijd behouden blijven. Verkregen rechten kunnen worden teruggedraaid, zoals we zien in de VS waar anti-transgenderwetgeving en beperkingen op LHBTI+-rechten steeds vaker voorkomen. Ook in Europa winnen rechtse populistische partijen terrein die inclusie en diversiteit willen terugdringen. Minderheden binnen de LHBTI+-gemeenschap blijven bovendien kwetsbaar: transgender personen ervaren meer discriminatie op de werkvloer en in de zorg, en non-binaire personen worden nauwelijks erkend in wetgeving. Tot slot blijft vrijheid van meningsuiting en zichtbaarheid cruciaal. Pride geeft jongeren die nog in de kast zitten een veilige omgeving en herinnert ons aan de geschiedenis van de strijd voor LHBTI+-rechten. Pride is daarom niet alleen een viering, maar een noodzakelijke uiting van vrijheid en gelijkwaardigheid.

Roze Zaterdag en haar betekenis

In Nederland zijn inmiddels vele prides maar de oudste is Roze Zaterdag. Roze Zaterdag draagt dezelfde kernwaarden uit: emancipatie, protest en zichtbaarheid. Dit evenement, dat sinds eind jaren ‘70 jaarlijks plaatsvindt, vindt zijn oorsprong in de strijd voor gelijke rechten en heeft nog steeds een demonstratief karakter. Roze Zaterdag wordt altijd eind juni gehouden vanwege de connectie met de Stonewall-rellen in 1969, het moment waarop de georganiseerde strijd voor LHBTI+-rechten wereldwijd zichtbaar werd. Het evenement werd voor het eerst in 1977 georganiseerd als een demonstratie en is sindsdien uitgegroeid tot een dag van debat, informatie en ontmoeting. De geschiedenis van Roze Zaterdag laat zien dat ook in Nederland de strijd voor gelijke rechten niet zonder slag of stoot is gegaan. Het blijft een dag waarop we niet alleen vieren, maar ook reflecteren op de voortdurende uitdagingen en de noodzaak van zichtbaarheid en activisme. Net als Pride wereldwijd is Roze Zaterdag in Nederland nog steeds een noodzakelijke dag van protest en solidariteit.

Onze verantwoordelijkheid

In Nederland mogen we trots zijn op de stappen die we hebben gezet richting acceptatie en gelijkheid. Toch blijkt uit onderzoek dat minder dan de helft van de LHBTI+-personen vindt dat het goed gaat met de acceptatie. Dit onderstreept het belang van evenementen zoals Pride, niet alleen als viering, maar ook als strijdmiddel.

Laten we blijven strijden voor een wereld waarin iedereen zichzelf kan zijn, zonder angst voor repressie of discriminatie. Want zolang Pride verboden wordt, is Pride nodig.